न्ह म्ह ʔ

बक्मा स.क्रि. – बढार्नु – sweep (कसेत्लाम् खिम्कोङ् बुङ्‌खा बक्मा दोत् । – बिहान घर भित्र बाहिर बढार्नुपर्छ ।)

बक्सा ना. – घोरल (वन बाख्रा) – wild goat (आत्लोङ् कखाखुत् बक्सा पाता । – अघि राती घोरल करायो ।)

बक्साले ना. – सेतो पाहा – white toad (बक्साले लोक्‌सि   पुक्‌सिने । – पाहा समात्‍न जाउँ ।)

बङ्‌कु ना. – जुनेलो – large millet (बङ्‌कु ङोमा चामा चानि । – जुनेलो भुटी खान मिठो हुन्छ ।)

बङ्‌ङा ना. – काका – uncle (रोङ् भोक्सा नि बङ्‌ङा । – खाना पाक्यो रे काका ।)

बङ्‌मा क्रि. – पड्‌किनु – burst (बङ्‌कु बङ्‌मा मुयाङ् । – जुनेलो पड्‌किन लाग्यो ।)

बस्‌सि ना. – तीर – arrow (साक्सा बस्‌सिआ आप्मा दोत् । – दुम्सीलाई तीरले हान्‍नुपर्छ ।)

बा क्रि. – बुन्छ – knits (नाना हिखा बा। – दिदिले झोला बुन्‍नुहुन्छ।)

बा क्रि.वि. – सायद – perhaps (आइ वा ताकु हे बा । – आज पानी पर्ने हो कि सायद ।)

बाकोलोङ् ना. – मट्‌याङ्‌ग्रा – mud pellet (बाकोलोङ् बोप्मा किना ङेप्पा आप्मा दोत् । – मट्‌याङ्‌ग्रा बनाएर बाँदर हान्‍नुपर्छ।)

बाक्खा ना. – माटो – mud (बाक्‍खा वान्मा पलिनिन् । – माटो चलाउनु हुँदैन ।)

बामा स.क्रि. – बुन्‍नु – knit (ताखि बामा सा लेन् ? – टोपी बुन्‍न कसलाई आउछ ?)

बाखा ना. – माटो – soil (बाखादो धापुङ्‌कु चामायु मेन्सु पचाआमिन्। – माटोमा झरेको खाने चिज सफा नगरी खान हुन्‍न ।)

बाखा थुलि ना. – माटोको धुलो – earth dust (बाखा थुलिआ वान् पमुएमिन् । – माटोको धुलोले हानाहान गर्न हुन्‍न।)

बाखोप् ना. – ढुङ्ग्रेबासको बजाउने – bamboo for sound (बाखोप् सोङ्‌मा किना खुलावाचि तङ्‌माचि मदोत् । – बाखोप् बजाएर जङ्‌गली जनावरहरू धपाउनु पर्छ ।)

बाङ्‌मा स.क्रि. – गफ गर्नु – gossip (चानिलो बाङ्‌मा दोत् । – मिठो कुरा गर्नुपर्छ ।)

बाङ्‌मा सिवा ना. – संवाद/कुराकानीको शब्द – dialogue (बाङ्‌मा सिवा छे मान्ता ओन्दे । – संवाद गर्ने शब्द पनि सकियो क्यार ।)

बाङ्‌सुलि ना. – मुरली – flute (खन्‍ना बाङ्‌सुलि मुत्मा तलेन् ? – तिमीलाई मुरली बजाउन आउछ ?)

बात्मा स.क्रि. – घुमाउनु/डुलाउनु – go around (अक्‍कु छा खुन्मा किना बात्‍मा दोता । – यो बच्चालाई बोकेर डुलाउनु पर्ने भयो ।)

बाता ना. – प्राचीन मानिसको नाम – ancient Kirati name (बाता देम्खा ताआ ? – बाता कहिले आयो ?)

बान क्रि. – डुल्छ – walk (अक्‍कु खिपा कखाखुत् बान् । – यो कुकुर रातभरि डुल्छ ।)

बान्पा ना. – ब्वासो – wild dog (वाहुत् चक्‍या बान्पा पाता । – खोला छेउमा ब्वासो करायो ।)

बान्पाआ ना. – घुमफिर गरेको बेला – walking here and there (खक्‍कु बान्पाआ नम्माछे पलिनिन् । – ऊ घुमफिर गरेको बेला केही हुँदैन ।)

बान्मा स.क्रि. – डुल्नु – roam/wander (कखाखुत् बान्मा पलिनिन्। – राती डुल्न हुँदैन ।)

बाफुरा वि. – विचरा – poor (बाफुरा चुङामा सियाङ् । – बिचरा उसलाई जाडो हुँदैछ ।)

बाबाङ्‌होक् ना. – पट्‍यास – sheath (बाबाङ्‌होक्आ खाहोङ् । – पट्‍यासले चिलाउछ ।)

बामा स.क्रि. – बुन्‍नु – weave (ङ्पक्‍का छे जाङ्‌खुरि बामा      लेन् । – मेरो दाजुलाई पनि डोको बुन्‍न आउछ ।)

बित्मा स.क्रि. – दुहुनु – milking (मेसि बित्‍मा लामा दोत् । – भैसि दुहुएर आउनुपर्छ ।)

बित्मा अ.क्रि. – हिँड्नु – walk (केचि बित्मामा नि । – हामी हिँड्दै गर्नु रे ।)

बिता क्रि. – हिँड – let’s go (बित्‍ता छाओ पुङ्‌चिने । – हिँड छोरो जाउँ ।)

बिन्मा/भिन्मा क्रि. – निचोर्नु – squeeze (होपाकु तित् बिन्मा केन्मा दोत् । – भिजेको कपडा निचोर्नु पर्छ ।)

बिबा ना. – किरा – worm (रिमित् कोङ्‌या बिबा योक्मा रि । – तामाको भित्र किरा हुन सक्छ ।)

बिरो ना. – खुर्सानी – chili (अल्हेङ् बिरो चामा पलिनिन्। – धेरै खुर्सानी खान हुँदैन ।)

बिसुवा ना. – अम्रिसो – bouquet grass (बिसुवाबो यङ्छबक् खोङ् नि । – अम्रिसोको कुचो राम्रो हुन्छ ।)

बु/बुछा ना. – माटोको भाडो – clay pot (बुछा (खान्‌बु) दो ङिइम्कु खान चानि । – माटोको भाडोमा पकाएको तरकारी मिठो हुन्छ।)

बुक्मा स.क्रि. – बोलाउनु – call (काबङ्‌ङा बुक्मा लामा दोत् । – तिम्रो काकालाई बोलाएर ल्याउनुपर्छ ।)

बुक्मा स.क्रि. – उखेल्नु – pull out/up root (चाचङ् बुक्मा केन्मा दोत् । – झार उखेलेर फ्यालनु पर्छ ।)

बुक्मा स.क्रि. – ताप्नु – heat (बेना मि बुक्मा दोत् । – आउ आगो ताप्नुपर्छ ।)

बुक्टोङ् ना. – ‌ओडार – cave (वा तायाङ्, बेना बुक्टोङ्दो वा रप्‌चि ने । – पानी पर्दैछ, आउ ओडारमा पानी छेलौं ।)

बुङ्/बुङ्‌वा ना. – फूल – flower (बुङ्‌वा देम् खोङ्‌निलो बेता । – फूल कति सुन्दर फुल्यो ।)

बुङ्‌खा क्रि.वि. – बाहिर – outside (तक्‍कु खिपा बुङ्‌खाया   लोस्‌सि । – त्यो कुकुरलाई बाहिर निकाल ।)

बुङ्‌वा ना. – फूल – flower (बुङ्‌वा झाराआ एन् सोम् तुक्‌दि । – फूललाई सबैले माया गरिन्छ ।)

बुङ्‌वाखा/बुङ्‌वाला ना. – फूलबारी – flower garden (बुङ्‌वाखा सोक्मा ङेन्मा दोत् । – फूलबारी गोडमेल गरिराख्‍नु पर्छ।)

बुङ्‌वाफोप् ना. – फूलको थुङ्‌गा – bud (अक्‍ता बुङ्वाफोप्   इत्दोङ् । – एउटा फूलको थुङ्‌गा देउ ।)

बुङ्लुमि/बुङ्‌पेन्‌मि ना. – धामी – Dhami (plays spirit using flowers) (बुङ्‌पेन्‌मिचि एन् लावाओङ् छे मबाङ् । – धामीहरू हाम्रो सातोसँग समेत कुराकानी गर्छन् ।)

बुत्मा अ.क्रि. – फुल्नु – grey haired (दिप्पाबो कटोङ् मुक्वा बुत्मा लाम्माङि । – बाजेको कपाल फुल्न खोजिरहेको  छ ।)

बुत्याङ्/बुयाङ् क्रि. – कराउदैछ – screaming (पाङ्‌टिकरिक् बुयाङ् । – पाङ्‌टिकिरिक (किरा) कराउँदैछ ।)

बुत्‌थि ना. – रोटी घुमाउने पिठो – flour (बुत्‌थि खोङ्‌निलो हिप्मा दोत्। – बुत्‌थि राम्ररी छाट्नुपर्छ ।)

बुमा स.क्रि. – बोलाउनु – call (कायोङ्‌नि बुमा ने । – तिम्रो साथी बोलाउँ ।)

बुम्मा क्रि. – खुम्च्याउनु – shrink (एन् लोङ् बुम्मा किना युङ्‌मा दोत्। – खुट्टा खुम्च्याएर बस्नुपर्छ ।)

बुलुम् ना. – शरीर – body (एन् बुलुम् रेत्मा कुक्‍मा दोत् । – शरीर सुरक्षित राख्‍नु पर्छ ।)

बुसा वि. – सुल्टो – right way up (झान्ता बुसा हुमा दोत् । – जाँतो सुल्टो घुमाउनु पर्छ ।)

बुसि क्रि. – बोलाउन – call (खक्‍कु योङ्‌नि बुसि पुक्‍सा । – ऊ साथी बोलाउन गयो ।)

बुसित् क्रि.वि. – अगाडि/अघि – ahead/before (खक्‍कु बुसित्‌दो पुक्सा । – ऊ अगाडि गयो ।)

बेक्‍मा स.क्रि. – संकलन गर्नु/आफूतिर ल्याउनु – collect (खक्‍कु के दोत्‌ति बेक्मा दोत् । – उसलाई हामीतिर ल्याउनु  पर्छ ।)

बेक्मा स.क्रि. – पट्‍याउनु – fold (एन् तित् बेक्मा दोत् । – आफ्नो कपडा पट्‍याउनु पर्छ ।)

बेङ् ना. – देब्रे – left (एन् सोम्बुक्‌दो एन् बेङ्‌या एन् चोवा     योक् । – छातीको देब्रेपट्टि हाम्रो मुटु हुन्छ ।)

बेङ्‌दो ना. – देब्रेपट्टि – left side (खन्‍ना बेङ्‌दो रेपा । – तिमी देब्रेपट्टि उभ।)

बेछुक् ना. – अदुवा – ginger (बेछुक् तिआ । – अदुवा खन ।)

बेत् क्रि. – फुल्छ – blooms (दुतेदो फेङ्‌ला बेत् । – तिहारमा सायपात्री फुल्छ ।)

बेत्मा अ.क्रि. – फुल्नु – bloom (दोक्बेत् बेत्मा मुयाङ् । – गुराँश फुल्न लागेको छ ।)

बेत्मा स.क्रि. – साट्नु – exchange (खान्दाने ओङ् योक् ओङ् बेत्‌चिकु तल्ल ? – पुस्टकारी र पिडालु साटौं त ?)

बेत्मा स.क्रि. – ल्याउनु – bring (छकरम्मा बेत्‌दि खाइ । – औंठी ल्याउ त ।)

बेत्वा ना. – फूल – flower (युम्बुङ् बेत्वा ओम्पचिचि केत् । – बुकीफूल सेतो हुन्छ ।)

बेता क्रि. – फुल्यो – bloomed (बुङ्‌वा बेता । – फूल फुल्यो ।)

बेथेन् ना. – चट्‍याङ् – thunder (बेथेन् धापाआ एन्ला थेत् । – चट्‍याङ् पर्दा सातो जान्छ ।)

बेन् क्रि. – आउछ – comes (ङ्‌योङ्‌नि बेन् । – मेरो साथी आउछ।)

बेन् ना. – हतियार – weapon (वेन्कु बेन् रेङ्‌मा दोत् । – लाग्ने हतियार प्रयोग गर्नुपर्छ ।)

बेन्मा अ.क्रि. – आउनु – come (ङाआ बेन्मा पधित्‍नङ्लानङ् कानेइ । – म आउन भ्याइन है ।)

बेन्याङ् ना. – आउदैछ – comming (कोइमा बेन्याङ् । – मुसा आउदैछ ।)

बेमा स.क्रि. – भर्नु – fill (वा बेमा दोता । – पानी भर्नु पर्‍यो।)

बेरि ना बेरि क्रि.वि. – पटक पटक – again and again (खिपा बेरि ना बेरि हुक् । – कुकुर पटक पटक भुक्छ ।)

बेरु ना. – खुर्पा – big sickle (बेरुआ सङ् खोपा । – खुर्पाले दाउरा काट ।)

बेरु ला ना. – खुर्पाको बिड – sickle handle (बेरु ला फेन्मा दोत्। – खुर्पाको बिड फेर्नुपर्छ ।)

बेला ना. – सिन्कौली – cassia (बेला बोक्वा छोम्मा दोत् । – सिन्कौलीको पात सुकाउनु पर्छ ।)

बेलोत्‌ति ना. – गोलभेडा – tomato (खान्‌दो बेलोत्‌ति पाक्मा चामा चानि । – तरकारीमा गोलभेडा मिठो हुन्छ ।)

बो (_बो) सर्व. – (उस) को – (your) (काबो का ताखि      खुक्‌सि । – तिम्रो टोपी लगाउ ।)

बोक्/भोक् ना. – सुँगुर – pig (बोक् चा पाक्‌दि । – सुँगुरलाई चारो देउ।)

बोक्मा स.क्रि. – टाल्नु – patch (कातित् पेता बोक्मा ने । – तिम्रो कपडा फाटेछ टाल्नु पर्छ ।)

बोक्वा ना. – खोले – watery rice (चाखङ् बोक्वा करोप् इत्मा दोत् । – कोदोको खोले बिरामीलाई दिनुपर्छ ।)

बोक्सा खान् ना. – सुँगुरको मासु – pork (चाखङ् ओङ् बोक्सा खान् चानि । – ढिडोसँग सुँगुरको मासु मिठो हुन्छ ।)

बोप्खा ना. – मर्चा – yeast (सापाचा भोक्सुम् किना बोप्खा पाक्दुम् पअङ् खाचा लि । – कोदो उसिनेर मर्चा लगाए पछि फाक्चा हुन्छ ।)

बोप्मा स.क्रि. – छोप्नु/ढाक्नु – cover (चामायु बोप्मा किना ङेन्मा दोत् । – खाने चिज छोपेर राख्‍नुपर्छ ।)

बोप्मा स.क्रि. – गोलो पार्नु – make round (बाकोलोङ् बोप्मा किना तालित्दो आम्मा दोत् । – मट्‌याङ्‌ग्रा बनाएर गेटिसमा हान्‍नुपर्छ ।)

बोप्योङ्‌मा ना. – धमिरा – termit (बोप्योङ्‌माचि बुङ्‌खा मलोन् नालो वा ता नि मरङ् । – धमिराहरू बाहिर निस्के भने पानी पर्छ भन्छन् ।)

बोबि ना. – क्षेत्र – an area (एन् बोबि पनाआमिन् । – आफ्नो क्षेत्र छोड्नु हुन्‍न ।)

बोमाक् ना. – सिलाम – perilla (बोमाक् ओङ् चारङ् ओङ् होन्मा किना चामा चानि । – सिलाम र चामल मिसाएर खान मिठो हुन्छ ।)

बोम् क्रि. – घोप्टिन्छ – kneel down (अक्‍कु खुङ् वास्सुङ् पाआ लङ् हे बोम् लोइ । – यो भाडो उफार्दा उत्‍तानो हुन्छ कि घोप्टिन्छ है त ।)

बोम्का वि. – घोप्टो – kneel down (बोम्का इम्मा पलिनिन् । – घोप्टो सुत्‍नु हुँदैन ।)

बोम्बोलेक् ना. – पुतली – butterfly (छाचिआ बोम्बोलेक्    पस्सुङ् । – केटाकेटीहरूले पुतली मन पराउँछन् ।)

बोम्मा स.क्रि. – घोप्टो पार्नु – turn down (कोसङ् सुउम् पअङ् कवा सोन्पुङ् ने निकिना बोम्मा दोत् । – भाडाकुडा धोए पछि पानी बगी जाओस् भनेर घोप्टो पार्नुपर्छ ।)